Apartheid
Er loopt een olifant door de kamer. Een enorm beest. Onze samenleving is een merocratie waar iedereen dezelfde kansen heeft. Want dat is eerlijk. Iedereen op zijn plek al naar gelang zijn of haar capaciteiten. Efficiënt. Maar we zeggen er niet bij dat de helft rot plekken zijn. De kloof tussen lager en hoger opgeleiden wordt steeds groter. Lager opgeleiden verdienen minder, al werken ze net zo hard. Lager opgeleiden worden minder oud, afhankelijk van de postcode waar ze wonen. Kortom, we wonen in een maatschappij van apartheid die mensen die minder intelligent zijn veroordeeld en uitsluit.
Nederland is vooral een diplomacratie. Ewald van Engelen schrijft hier al langer over net als de Amerikaanse hoogleraar en schrijver Micheal J Sandel. Recentelijk gaven ook de Correspondent[1] en De Groene Amsterdammer[2] aandacht hieraan. Een merocratie zou de beste maatschappijvorm zijn. Ongeacht je achtergrond, arm of rijk, zwart of wit, man of vrouw zijn de kansen om wat van het leven te maken hetzelfde. Heb je door hard werken en studeren je diploma gehaald, dan lacht de toekomst je toe. Je krijgt wat je verdient in overstemming met je capaciteiten. Dat vinden we goed want het klinkt eerlijk. Het gaat willekeur en vriendjespolitiek tegen. Veel krachtige verhalen uit emancipatiebewegingen, gaan daarover, dat arbeiderskinderen, vrouwen of migranten toch een kans krijgen ondanks vooroordelen en tegenwerking. Echter, nu de bijna perfecte merocratie in Nederland is bereikt blijkt deze bijzonder eenzijdig te zijn, want ze waardeert alleen intelligentie. Intelligentie welke door het toeval van het DNA is toebedeeld. Voor de mensen die niet goed kunnen leren zit de deur naar maatschappelijk succes potdicht. Banen voor praktisch opgeleiden zijn de banen die het minst betalen. Het zijn de banen waar je een vast contract wel kunt vergeten. Waar je geen huis mee kunt kopen terwijl er steeds minder huizen te huur zijn. Voor diegene die vmbo of mbo ‘zijn’ is de boodschap, “sorry niets aan te doen. Je bent een verliezer en het ligt aan jezelf.” We hebben ervoor gezorgd dat iedereen op zijn plek zit via een merocratisch systeem en kijken vervolgens op de helft van de plekken neer. En de oplossing is cynisch genoeg meer onderwijs.
Het lijkt een open deur te zijn dat minder intelligente mensen ook terecht minder kansen hebben. Ze zijn immers minder waardevol voor de maatschappij. Mijn leraar politicologie vertelde mij als student dat mijn klasgenoten en ik onderdeel waren van een elite van hoogopgeleiden. En terecht dacht ik stiekem. Want het is toch ook beter dat slimme hoogopgeleide mensen ons land besturen, slimme hoogopgeleide managers ons bedrijf leiden en slimme hoogopgeleide experts bepalen wat goed voor ons is op alle gebieden van ons leven. En ik voelde ook enige trots, want ik was niet zoals de meerderheid, het plebs en hun saaie levens. De maatschappij is zo ingericht dat we constant op intelligentie worden getoetst en beoordeeld. Dat begint al op de lagere school en gaat door tot aan alle assessments om aan een baan te komen. Let wel, een specifiek soort intelligente wordt beloond. Want sociale of emotionele intelligente hoort er niet bij. Pas je niet in alle hokjes en lukt het niet door alle hoepeltjes te springen dan val je eruit. Dan staan de slechtste en minst gewaardeerde baantjes voor je open, zonder vast contract en zekerheid, lage betaling, waardering en ga je jaren eerder dood. Maar het ligt dan wel aan je zelf.
De helft van de bevolking in Nederland valt zo buiten de boot. En je kan er niets aan doen. Wat de merocratie is eerlijk. Verdienen naar capaciteit.
Ok, natuurlijk is de merocratie in Nederland nog niet perfect. Er is racisme. Kinderen van ouders met een lagere opleiding krijgen een lager schooladvies. Maar wat vooral van belang is om te beseffen is dat een perfecte merocratie vraagt om waardering voor alle soorten van talenten. Want nu staat het niet hebben van een academische opleiding gelijk staat aan dom. En domme mensen, wel dat is min volk, met slechte smaak en achterlijke opvattingen. Daar hoeft niet naar geluisterd te worden. Zoals blijkt uit onderzoek dat zelfs als hoger opgeleiden niet stemmen hun thema’s toch vertegenwoordigd worden in de debatten in de tweede kamer maar dat aan de andere kant zelfs als lager opgeleiden wel stemmen hun thema’s niet in de kamer terugkomen.
Zelf ben ik mijn hele leven actief geweest voor GroenLinks. De partij van het progressieve, kosmopolitische groene levensgevoel en structurele verandering. Maar ook de niche partij van hoger opgeleiden en rijk-links. De partij haar progressieve opvattingen zijn die van een geslaagde gevestigde elite van beleidsmakers, publieke sector consultants en mensen uit de media en creatieve beroepen. Ik ben zelf wat ze noemen een sociale stijger, hoger opgeleid en werkzaam in een internationale bubbel. Maar mijn familie is niet hoger opgeleid, werkt in een praktisch beroep en wonen in de stad waar ze zijn opgegroeid. Na een lang proces – waar bovenstaande van alles mee te maken heeft - ben ik lid geworden van de SP. Een van de weinige partijen die wel iedereen organiseert. Want de kloof van opleiding en klasse die door onze samenleving loopt is een vorm van onzichtbare apartheid. En als we daar niet heel snel iets aan doen marcheert over niet al te lange tijd extreemrechts met een meerderheid van stemmen en een enorme olifant door onze straten.
[2] https://www.groene.nl/artikel/in-haren-zit-je-natuurlijk-wel-goed
