Laat mijnwerkers overzee niet de dupe zijn van de energietransitie alhier

Nederland moet zich op de klimaattop in Egypte hardmaken voor een pact voor een eerlijke transitie. Dan hoeven mijnwerkers in landen als Peru en Indonesië niet meer onder mensonterende omstandigheden de benodigde metalen te winnen.

De urgentie om onze economie te verduurzamen neemt toe, vanwege het klimaat, maar ook omdat we niet meer afhankelijk willen zijn van Rusland voor onze olie, kolen en gas. Hierdoor groeit de vraag naar metalen die nodig zijn voor bijvoorbeeld de productie van zonnepanelen, windmolens en elektrische auto’s. Maar deze metalen zijn zeer schaars en worden bovendien vaak gewonnen onder mensonterende omstandigheden.

Om zowel de leveringszekerheid van deze metalen als de omstandigheden van mijnwerkers te verbeteren, moet Nederland tijdens de klimaatconferentie in Egypte inzetten op een pact voor een eerlijke transitie met de belangrijkste landen waar de winning nu plaatsvindt. Naast China gaat het om landen als Indonesië, Peru, Zuid-Afrika en Chili. Zo kan Nederland duurzame relaties met deze landen opbouwen en zijn afhankelijkheid van China als belangrijkste toeleverancier op dit moment afbouwen.

Durban

Tijdens de vorige klimaatconferentie in Durban is al een partnerschap afgesloten met Zuid-Afrika waar het gaat om de afbouw van kolen. Dergelijke partnerschappen zouden moeten worden uitgebreid met andere landen die bereid zijn te investeren in de levering van ‘groene’ metalen, met respect voor mens en natuur.

Uit onderzoek van Profundo in opdracht van CNV Internationaal, blijkt dat de vraag naar cruciale metalen voor de duurzame energietransitie zoals zink, nikkel, tin, lithium en koper de komende jaren vier tot zes keer zo groot zal worden. Dit maakt ons alleen nog maar afhankelijker van China, dat nu een groot deel van de handel en bewerking van deze metalen in handen heeft. En bovendien vergroot dit de druk op mijnwerkers aan het begin van de metaalketens enorm.

Pensioenfondsen

Deze mijnwerkers werken nu al vaak onder slechte omstandigheden, terwijl aandeelhouders van internationale mijnbouwbedrijven – waaronder ook Nederlandse banken en pensioenfondsen zoals Pensioenfonds Zorg en Welzijn, Pensioenfonds van de Metaalelektro en Aegon – miljoenen verdienen aan de delving van deze metalen. Om de arbeidskosten zoveel mogelijk te drukken is het businessmodel van veel mijnen gebaseerd op outsourcing: 70 procent van de mijnwerkers worden gedwongen via vaak wisselende uitzendbureaus te werken, waardoor zij minder rechten hebben dan mijnwerkers die rechtstreeks in dienst van mijnbouwbedrijven zijn.

Zoals in Peru bij Volcan, onderdeel van Glencore, waar mijnwerkers jarenlang kortetermijncontracten van drie tot zes maanden krijgen, hun overuren en vrije dagen niet krijgen uitbetaald, gemiddeld 30 procent minder verdienen en lidmaatschap van een vakbond direct kan leiden tot werkloosheid. Kortom, lokale mijnwerkers betalen een zeer hoge prijs voor de metalen die ze voor onze windmolens en elektrische auto’s delven.

Nederland moet het voortouw nemen tijdens de klimaatconferentie en een partnerschap voorstellen met de landen waar deze metalen worden gewonnen. Nederland heeft veel expertise in het bij elkaar brengen van verschillende partijen zoals bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en vakbonden. Door partnerschappen met deze mijnbouwlanden voorkomen we dat onze energietransitie oneerlijk is.

Vakbondsvrijheid

Zo’n partnerschap zou in het bijzonder aandacht moeten hebben voor de arbeidsomstandigheden in de mijnen: vakbondsvrijheid en een beperking van outsourcing zijn daarbij twee belangrijke aspecten. Investeer extra in de ondersteuning van de lokale arbeidsinspecties en zorg voor het opzetten van toegankelijke en onafhankelijke klachtenmechanismen voor mijnwerkers.

Werk samen aan databases die informatie over de keten openbaar maken, evenals de risico’s van de verschillende mijnbouwlocaties. Hiermee wordt het mogelijk om niet alleen de herkomst van metalen vast te stellen, en zo te werken aan de leveringszekerheid, maar het wordt voor mijnbouwbedrijven ook mogelijk om met leveranciers in gesprek te gaan wanneer arbeidsrechten niet worden gerespecteerd.

Arbeidsomstandigheden

Door het opzetten van een pact voor een eerlijke transitie met genoemde landen, aanvullend op wetgeving over arbeidsomstandigheden die momenteel in voorbereiding is in Nederland en Europa, zorgt Nederland ervoor dat mijnwerkers aan het begin van de keten niet langer de dupe worden van onze verduurzamingsdoelen. Banken en pensioenfondsen kunnen hun invloed aanwenden door kritisch te kijken naar arbeidsomstandigheden en vakbondsvrijheid voor alle werknemers als een vereiste te stellen.

Tegelijkertijd bouwen we ook aan duurzame relaties met landen die deze metalen delven en dat is belangrijk voor de leveringszekerheid van deze cruciale, schaarse metalen. Door nu in te zetten op verantwoorde energie, voor mens en natuur, kunnen we werken aan een eerlijke groene toekomst met zonnepanelen en windmolens die niet onder middeleeuwse omstandigheden worden gemaakt.

Dit artikel is eerder verschenen als opinie bijdragen van Elles van Ark en mijzelf in de Volkskrant op 14 november 2022: Volkskrant