De mijnwerkers in Colombia betalen de prijs voor onze energietransitie

Minister Jetten is teleurgesteld omdat kolencentrale Onyx toch langer openblijft en noemt het slecht voor het klimaat. Maar dit jojo-beleid heeft ook nare consequenties voor de mijnwerkers in Colombia, schrijven Elles van Ark en Maurice Beers.

Klimaatverandering verstoort de natuur en het leven van mensen: droogte, hittegolven en overstromingen zijn het gevolg. Een snelle energietransitie is dus noodzakelijk. Maar dan wel op een eerlijke manier.

Tot voor kort kwam 50 procent van de kolen voor de Nederlandse energievoorziening uit Colombia. Het land, dat gebukt gaat onder een decennialange burgeroorlog, staat in de toptien van meest gevaarlijke landen voor vakbonden; sinds 2020 zijn er 22 vakbondsleiders vermoord.

Toen begin 2021 de Zwitserse mijnbouwmultinational Glencore een van zijn kolenmijnen opgaf vanwege tegenvallende inkomsten, besloot het bedrijf tot ‘sluiten en wegrennen’, zonder ook maar enige verantwoordelijkheid te nemen voor de duizenden werknemers en de gemeenschappen die volledig afhankelijk zijn van de koleneconomie.

Op straat gezet

Als we in Europa spreken over ‘liever kolen stoken dat Poetin spekken’, ligt het voor de hand dat dit gevolgen heeft voor de mijnbouwers in Colombia. Het veroorzaakt een jojo-effect waardoor met mensen wordt gespeeld. Zo worden de mijnwerkers zonder pardon op straat gezet en zo zijn ze weer nodig. Dit brengt vele gezinnen in de problemen. Deze lelijke kant van onze jojo-energietransitie lijkt totaal geen aandacht te krijgen van de Nederlandse politiek.

Kolen kunnen een middel zijn om versneld van Russisch gas af te komen. Volgens de nieuwe plannen worden de kolencentrales langer opengehouden om daarna in een keer over te stappen naar zon en wind. De Nederlandse kolencentrale Onyx blijft om die reden open, tot teleurstelling van minister Jetten (klimaat). Het bedrijf mag, net als andere kolencentrales, de komende drie jaar op 35 procent van de capaciteit werken om zo CO2-uitstoot te verminderen. Maar dit verminderen gaat nu nog met horten en stoten: dan weer minder kolen, en dan toch weer meer.

Er zijn regio’s in Colombia waar vrijwel ieder gezin en ieder dorp volledig afhankelijk is van de mijnbouw. Veel mijnwerkers hebben een vast contract en er zijn afspraken over sociale verzekeringen. Door de energietransitie zullen op termijn alle mijnen sluiten. Over de gevolgen voor deze mijnwerkers horen we Jetten niet.

Spookdorpjes

Door de eerste mijnsluiting stonden begin 2021 al honderden mijnwerkers op straat, zonder goede afspraken of perspectief op ander werk. Velen verlieten de streek op zoek naar werk, waardoor er overal spookdorpjes ontstonden. Anderen kregen een nieuw – tijdelijk – contract aangeboden, via onderaannemers die veel slechtere arbeidsvoorwaarden hanteren en waarbij ontslag zo geregeld is. Omdat er geen alternatief is, gaan mensen hier toch maar mee akkoord.

Maar het werken in de mijnbouw kan gevaarlijk zijn en is ongezond. Veel werknemers kampen met stoflongen. In de tijdelijke contracten staan geen afspraken over bijvoorbeeld een zorgverzekering.

Het is onze verantwoordelijkheid

Decennialang zijn Nederlandse huishoudens verwarmd dankzij de Colombiaanse mijnen. Dat geeft ons de verantwoordelijkheid om, in nauw overleg met betrokken vakbonden, een eerlijke transitie in Colombia te realiseren. Immers, als je van een vriend tijdelijk zijn huis met huisraad mag gebruiken, laat je als je weggaat geen ravage achter. Je ruimt op, repareert wat stuk is gegaan en laat het net zo schoon achter als je het aangetroffen hebt.

Er zijn ook energiebedrijven die met vakbonden kijken hoe zij regio’s die afhankelijk zijn van mijnbouw kunnen ondersteunen in het vinden van nieuwe duurzame inkomsten. Omscholing van werknemers en het opzetten van nieuwe bedrijven zijn daarbij belangrijk.

De Nederlandse overheid, verantwoordelijk voor de energie in onze huizen, scholen en ziekenhuizen, kan niet achterblijven. Dat vraagt om een aanpak van de Nederlandse regering: investeringen in milieu én mens, hier in Nederland en over de grens.

Elles van Ark, directeur CNV Internationaal
Maurice van Beers, regiocoördinator Latijns-Amerika CNV Internationaal

Lees het artikel ook direct bij Trouw: https://www.trouw.nl/opinie/de-mijnwerkers-in-colombia-betalen-de-prijs-voor-onze-energietransitie~b53288e6/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=copylink